X. De quinque circulis mundi
1
X. De quinque circulis mundi. I. In definitione autem mundi
circolos aiunt philosophi quinque, quos
Graeci parallelois68, id
est zonas uocant, in quibus diuiditur orbis
terrae. Has Virgilius
in Georgicis ostendit, dicens:
5Quinque
tenent caelum zonae.
Sed fingamus eas in modum dexterae nostrae,
ut pollex sit cir-
culus arcticos69, frigore inhabitabilis;
secundus circulus therinos,
temperatus habitabilis; medius circulus
isemerinos, torridus inha-
bitabilis ; quartus circulus xeimerinos,
temperatus habitabilis;
10minimus
circulus antarcticos, frigidus inhabitabilis.
2. Horum primus septentrionalis est, secundus
solistitialis,
tertius aequinoctialis, quartus hiemalis,
quintus australis, de
quibus Varro ita dicit :
At quinque aetherius70 zonis
adcingitur orbis
15Ac uastant
imas hiemes mediamque calores:
Sic terrae extremas inter mediamque coluntur
Quas solis ualido numquam uis auferat igne7l.
Quorum circulorum diuisiones talis distinguit
figura:
Primus circulus arcticos frigore inhabitabilis.
20Secundus
circulus therinos temperatus habitabilis.
Medius circulus isemerinos torridus inhabitabilis.
Quartus circulus xeimerinos temperatus
habitabilis.
Quintus circulus antareticos frigidus inhabitabilis.
3. Sed ideo aequinoctialis circulus inhabitabilis
est, quia sol
25per medium
caelum currens nimium his locis facit feruorem, ita
ut nec fruges ibi nascantur propter exustam
terram, nec homines
propter nimium ardorem habitare permittantur.
At contra sep-
tentrionalis et australis circuli sibi72
coniuncti idcirco non habi-
tantur quia a cursu solis longe positi
sunt, nimioque caeli rigore
30uentorumque
gelidis flatibus contabescunt.
4. Solistitialis uero circulus, qui in
oriente inter septentrio-
nalem et aestiuum est conlocatus, uel iste
qui in occidente inter
aestiuum et australem positus est, ideo
temperati sunt eo quod ex
uno circulo rigorem, ex altero calorem
habeant. De quibus Vir-
35gilius:
Has inter mediamque duae mortalibus aegris
Munere concessae diuum.
Sed qui proximi sunt aestiuo circulo, ipsi
sunt Aethiopes nimio
calore perusti.
AG
X. quinque om. V tit. om. A. 1. definitione:
-cione DM -tionem L difinicione S difinitionem, V || circulos: -lus P ||
aiunt: phi. a. tr. AS || philosophi: -fi DMEK filosofi O || quinque: V
VAB || quos: cos O || Graeci edd.: greci GG graece C1 grece A
|| diuiditur: -detur S -titur M || Has: hec O || Virgilius: uerg- DMAS
|| Georgicis: dior- V1 -ecis L || ostendit: -dens V1
|| tenent: -unt LS || caelum: ce- OCLS z. c. tr. V || Sed: set OC1
quarum una corusco sed V || eas: eos K om. E || in modam : in modo C1V
imm- O in mundum L2 || dexterae: -trae C1L || nostrae:
-ri D || pollex: polex PEVL1B1 polix KA || sit: om.
V || circulus: -los DM primus c. CV || inhabitabilis: inab- O -es D ||
sec. circulus: sec. -os M2 || temperatus: hab. et temp. tr.
V || habitabilis: ab- O -les DM2 || m. circolus: m. -os M ||
torridus: -itus V2 territus V1 || inhab.: inab- O
om. P1 || q. circulus: s. -os M q. ... hab. om. B1
|| hab.: ab. OD || inhab.: inab. O.
X, 2. septentrionalis: septemtr-
CAS septendr- O -es B1 || secundus: s. circulus AS || tertius:
-cius MELB -tia AS || aequinoctialis: eq- DC -tilis M1 aequinoccialis
est S aeq. est A || quartus: -to CA q. circulus S q. h. om. P1
|| hiemalis: hyem- V lem- C h. est S || quintus: q. circulus S || australis:
astr- P1 lustr- O -lus O a. est VAS || de: di P || Varro: ita
V. tr. O V.ta S V.d.ita A. At V2B1 : ad GG a C et
AS || zonis: -am P1 || Ac: hac DMP2EKCV1
haec P1 || uastant: -at O || imas OKVB2: hi- GG om.
C || hiemes: -mis P2V2S -mas PEKL hemis C iemis V1
iems O om. P1 || mediamque: -asque O -aque K de C n. 1. || calores:
-ris PEVLA || extremas: aemas L -imas P2 -emus DM -emaes A etrimas
P1 inter ext. V || mediamque VASB: -asque PL -aque ~ || coluntur:
calon- S || solis u. n.: solistitiali donum quam E || ualido: -da V ||
numquam: nau- A || quorum: co- O || circulorum: -li PEK curculi L || dinisiones:
-nis PEKL1 || talis: tales M1AS || distinguit: -itur
PEKL demonstrat ASB || figura: om. S.
X, 3. Sed: set O || aequinoctialis:
eq- O -noccialis S || inhabitabilis: inab- O -talis K || caelum: ce- OS
|| currens: disc- AS || his: istis O || feruorem: ferb- D || nec: ne P1EKV
|| ut: om. B1 || fruges: -gis PEB1 || nascantur:
nascu- AS nasce- C1 || exustam: exau- O || homines: om- O || nimium: ipsum
V || habitare: abit- D habet- E || permittantur: -mittitur V -mittur S
ibi p. C || At c.: ad c. ODMC1B1 || septentrionalis:
septemtr- C1S septendr- O -les DL septemtrionales C2
s. circulus inh. est et austr. quia tr. B || australis: -les C2L
a. circ. iter. M1 || circuli: -is DPK circolis E || sibi: sui
V1 sibi ... solis om. DMPEKC || idcirco: dec- V1
|| habitantur: ab- O1 inab- O2 inhab- L || quia a:
q. VLS || cursu: -so L -sus V1 || longe: -gi P || positi: poss-A
|| nimioque: -io V2AS -ium V1 || caeli: celi OS ||
rigore: fri- CV || gelidis: gili- S li- L1 caeli- M1
caeli M2 de C1 n. 1. || flatibus: om. A.
X, 4. circulus: -lis P || oriente:
orige- O urie- M1 || inter: in C1 || septentrionalem
KCB: septemtr- VS septendrionali O -anem A -ali D -ale MPL || occidente:
-tem B || aestiuum est: est- e. B1 st- e. EB2 aestiuo
e. M estiuo OD stiuo P aest. circulum est AS || est conl.: c. e. tr. CV
|| conlocatus: coll- LAS consolatus D2M insolatus D1
|| iste: ste 0 || inter: intra S | aestiuum et: est- et OB aestium et S
| ideo: idio P1 idie P2. rigorem: fri- C1VLASB2
|| calorem: cala- V || habeant: ab- O habiant P || Virgilius: uerg- DMAS
ulrgylius E || Has: ait h. A || mediamque: -umque O || duae: duas B2
duabus B1 D hic erosus || aegris S: eg- M2VA egri
O egres M1EKL || concessae: c. sunt AS || diuum: s. d. (dium
S) tr. AS || Sed: set O || aestiuo: es- OPV || ipsi: ipse K || Aethiopes:
ethi- OC a. eziopes P ezi- DM ozi- E ae hi- K2 aethy- V.
X, 2 (fig. 3)
| Für Vergrößerung Bild anklicken.
Diese Zeichnung aus HS83II
Erläuterungen zum Typus der "Knopfkarte" als Illustration zu De natura rerum, cap. X, 2
|
O. DM. PEKCVL. B.
Locum figurae vacuum reliquit A. Figuram distinctam sine inscriptione S.
Inscriptiones extra circulum positas neglexi, quibus auctor regiones
caeli quattuor ad figuram inepte conceptam accommodare frustra contendit.
AG
X, 2 (figura). arcticos : art- ODM articus GG anticus L || frigore : -gidus
B || inhabitabilis : inab- OD || therinos E : terrenos M therinus DPVB
terinus O terrinus L trinus C1 trimerinus c2 aust serenus K || temperatus
: om. O || habitabilis : ab- OD inhab P1 || isemerinos OM2 : -nus DM1 hisemerinus
PEKCB hesemerinus P exemerinus E insem- B semerinus V ismerinus L || torridus
: tori- C torgi P torritus V || inhabitabilis : inab- OD || xeimerinos
scripsi : exeimerinus D exemerinus GG exhemerinus P exhimerinus C emerinus
V1 || temeratus : om. C || habitabilis : ab- OD || Quintus : minimus B
|| antarcticos scripsi : santart- M antarticus GG santarticus ODPL articus
V1 om. C || frigidus : -gore B || inhab. : inab- OD || in ima parte tertii
circuli torridus nimis calidus add. E2.
Test.
X, 1, I sq. (PLIN, nat. 2, 68, 172;
PS. CENS. fgrn. 2, I; HYG. astr. I, 6; SERV. auct. georg. I, 233). 5 =
VERG. georg I,233 (PROB. georg. ib., et Reiff. ad SVET. fgm. I 25) .
X, 2 - 14-17 = VARRO AT. carm. fgm.
16 Morel.
X, 3, 25 = HYG. astr. I, 8, P. 27,
21. - 26-27 = ib. p. 27, 23. - 28-29 = ib. p. 28, 1-2. - 30 [AMBR. hex.
2, 4, 16].
X, 4 - 33-34 = HYG. astr., ib.,
p. 28, 14-16. - 36-37 = VERG. georg. I, 237-238. - 38-39 = HYG. astr. I,
8, p. 28, 13.
O. DM. EKC VL.ASB.
AC
X, 1. parallelois OB2: paralelois
AS ...
...
X, 4. Solistitialis: -cialis EK
-tiales M1 solestitialis P solesticialis B solestitiales L solstitialis
A solsticialis S.
68. Sur la graphie des mots grecs,
cf. Introduction, p. 107.
69. Sur ces cinq noms grecs et leur
transcription par Isidore, cf. Introduction, p. 107.
70. ...
Isidor von Sevilla: De natura rerum; kritische Edition von cap. 10.
